لوله پلیمری چیست؟
لوله‌های پلیمری لوله‌هایی هستند که با کشف خواص و مزایای آن‌ها، امروزه در صنعت و تاسیسات ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این لوله‌ها به علت موادی که در ساخت‌شان به کار رفته، دارای خواص فیزیکی و شیمیایی گسترده بوده که توجه تولیدکنندگان و مصرف کنندگان را به خود جلب کرده است.
مزایای لوله های پلیمری
پلیمرها جایگزین خوبی برای لوله‌های فلزی هستند که دچار خوردگی یا زنگ زدگی می‌شوند. این لوله‌ها سبک و ارزان بوده و نصب آن ها راحت است. البته علاوه بر مقاومت بالا در برابر خوردگی و ضربه می توان موارد زیر را به عنوان مزایای لوله های پلیمری نام برد:
- افت فشار کمتر
- انعطاف پذیری بالا
- نارسانای الکتریسیته
- خواص بهداشتی مانند مقاومت در برابر حملات میکروبیولوژی و رسوب‌پذیری ناچیز
لوله های پلمیری با وجود مزایای بسیاری که دارند تحمل چندانی در مقابل دما و فشار نداشته و اشتعال‌پذیر هستند که البته نسبت به مزایای زیادی که دارند همچنان در میان صنعت‌گران جز لوله‌های محبوب به شمار می‌روند. برای رفع این محدودیت، در برخی از لوله‌ها ترکیبی از پلیمر و فلز به کار بردند که بر اساس نوع کاربری آن، خواص فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی لوله را تعیین می‌کنند. به طور کلی، ساختار پلیمر از مولکول‌های آلی به نام منومر بوجود آمده است و طول متوسط آن به درجه پلیمریزاسیون و یا تعداد واحد تکراری که در زنجیره پلیمر وجود داشته بستگی دارد. فرایند پلیمریزاسیون یا بسپارش فرایندی است که در آن یک یا چند مونومر به پلیمر تبدیل می‌شوند. پلیمریزاسیون به دو صورت عمده افزایشی یا مرحله‌ای انجام می‌شود. در نوع افزایشی تعدادی از مونومر یا واحدهای تکراری جمع شده و مولکول پلیمر را به‌وجود می‌آورند. در نوع مرحله‌ای تعدادی مونومر با هم واکنش داده و پلیمرهای خطی را بوجود می‌آورند.
کاربرد لوله پلیمری
رایج‌ترین کاربرد این لوله‌ها که احتمالا در زمین‌های کشاورزی و باغبانی به چشم‌تان خورده باشد، در سیستم‌های آبیاری و آبرسانی است. همچنین در سیستم‌های تخلیه فاضلاب، توزیع آب در باغبانی، کارخانجات، دامداری، پساب صنعتی و شیمیایی، صنعتی فرآوری مواد غذایی و... از لوله های پلیمری استفاده می‌شود. امروزه این لوله‌های پلیمری جایگزین لوله‌های گالوانیزه در تاسیسات آب و گرم و سرد شده است.
انواع لوله پلیمری
اولین پلیمری که به بازار آمد، نیترات سلولز نام داشت. بعد از آن، نایلون، پلی اتیلن، پلی پروپیلن، پلی بوتیلن و پلیمرهای کریستال مایع به ترتیب روانه بازار شد. از انواع رایج لوله‌های پلیمر می‌توان لوله‌های زیر را نام برد:
- لوله پلی اتیلن (PE)
- لوله پی وی سی یا پلی وینیل کلراید (PVC)
- لوله پلی پروپیلن (PP)
- لوله پلی بوتیلن (PB)
در ادامه به معرفی هر کدام از لوله‌ها می‌پردازیم:
- لوله پلی اتیلن: از این نوع لوله، چندین نوع لوله پلیمری پر مصرف ساخته می‌شود. یکی از انواع آن، لوله پلی اتیلن مشبک است که با نماد اختصاری (PEX) شناخته می‌شود. به علت مقاومت بالایی که در برابر حرارت و تحمل فشار دارد و نسبت به ضربه مقاوم است، از آن در سیستم‌های گرمایشی کف استفاده می‌شود.
- لوله پروپیلن: کاربرد این نوع لوله، شبیه به لوله پی وی سی است منتها مقاوم‌تر و کاربردی‌تر بوده و حداقل تا 50 سال عمر می‌کنند. اتصالات متنوعی که از این نوع در بازار است، آن را تبدیل به یکی از محبوب‌ترین لوله‌ها در بازار جهانی کرده است. از انواع آن می‌توان به هموپلیمر، کوپلیمر ضربه‌ای و کوپلیمر اندام اشاره کرد.
- لوله پی وی سی: اکثر این لوله‌ها به رنگ خاکستری یا سفید هستند. بر خلاف دیگر لوله‌های پلیمری، این نوع قابل اشتعال هستند و در دمای زیر صفر می‌شکنند. البته اشتعال فقط در قسمتی که دچار اشتعال شده باقی می‌ماند و از بین می‌رود و به دیگر قسمت‌های لوله منتقل نمی‌کند. کیفیت این لوله‌ها تحت تاثیر نور شدید خورشید یا اشعه ماورای بنفش بوده و آسیب پذیرند. به همین خاطر در لوله‌های آب گرم استفاده نمی‌شود. این لوله به دو دسته UPVC و CPVC تقسیم می‌شوند. در لوله‌های سی پی وی سی کلر بیشتری به کار رفته است و مقاومت بیشتری دارند.
- لوله پلی بوتیلن: این نوع لوله جایگزین لوله کشی مسی است و اغلب به رنگ خاکستری است و جدار داخلی آن صاف است که از رسوب آب جلوگیری می‌کند. حداکثر قطر این لوله‌ها یک میلی‌متر است. همانند لوله‌های پی وی سی در انتقال آب گرم از آن استفاده نمی‌شود و فقط برای حمل آب سرد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انواع اتصالات پلیمری از نظر کاربرد در لوله‌کشی
اتصالات پلیمری از نظر کاربرد در سیستم لوله‌کشی انواع مختلفی دارند، مانند اتصالات زانو، سه‌راهی، بوشینگ، کوپلینگ، تبدیل، مغزی، فلنچ، درپوش و ... که همگی برای اتصال لوله‌ها در موقعیت‌های مختلف کاربرد دارند. در ادامه به توضیح مختصری درباره انواع اتصالات لوله می‌پردازیم.
زانو(elbow): یکی از اتصالات با کاربرد فراوان، اتصال زانو است که در دو نوع 90 درجه و 45 درجه استفاده می‌شود.
تبدیلی یا کاهنده: این نوع اتصالات پلیمری معمولا بعنوان کاهش‌دهنده سطح مقطع لوله‌های اصلی و انشعابات آن استفاده می‌شوند. در واقع دو لوله با قطرهای متفاوت از طریق این رابط، به هم متصل می‌شوند.
سه‌راهی و چهار راهی: این دسته از اتصالات برای ایجاد انشعاب در مسیر لوله‌کشی استفاده می‌شوند.
کوپلینگ(coupling): برای اتصال دو لوله‌ی هم سایز کاربرد دارد که آب‌بندی مناسبی هم ایجاد می‌کند.
بوشینگ(bushing): از بوشینگ برای اتصال دو لوله غیر هم سایز استفاده می‌شود.
اولت(olet): اگر اتصال با اندازه مناسب را برای لوله‌ها یا کاربردی که مورد نظر است پیدا نشد، می‌توان از اتصالات اولت استفاده کرد. اولت برای لوله ورودی و خروجی با اندازه‌های متفاوت کاربرد دارد.
اتصال فلنج(Flanges): فلنج‌ها انواع مختلفی دارند که معمولا برای اتصال خطوط لوله به تاسیسات استفاده می‌شوند.
درپوش: این اتصال همان‌طور که از نامش پیداست، برای مسدود کردن یا در اصطلاح کور کردن لوله به کار می‌رود.
مغزی: بعد از زانو، اتصال مغزی پرکاربردترین اتصالات لوله‌ای است که برای لوله‌ها با سایز یکسان کاربرد دارد.
