این روزها لوله پلاستیکی در صنایع مختلفی برای انتقال مواد مایع و گازی به کار می‌روند. این لوله‌ها از پلیمرهای مختلفی ساخته می‌شوند و براساس جنسی که دارند ویژگی‌های ذاتی متفاوتی نیز خواهند داشت. همین مسئله باعث شده از آن‌ها در صنایع مختلف مثل ساختمان سازی، کشاورزی، صنایع شیمیایی و داروی، لوله‌کشی‌های مایعات استفاده شود. در ادامه مقاله بیشتر با ماهیت این لوله‌ها، ویژگی‌ها و کاربردهای آن‌ها آشنا خواهیم شد.
ساختار لوله پلاستیکی
ساختار لوله‌های پلاستیکی را پلیمرهای آلی شکل می‌دهند. این پلیمرها در برخورد با گرما و حرارت به دودسته تقسیم می‌شوند:
- ترموست‌ها: لوله‌هایی که از این جنس هستند اولین بار که معرض گرما یا حرارت قرار بگیرند نرم می‌شوند و پس از اینکه مجددا سخت شوند دیگر قابلیت تغییر ندارند و حرارت برای بار دوم بر آن‌ها اثر نمی‌کند.
- ترموپلاستیک‌ها: ترموپلاستیک‌ها از موادی مثل پلی پروپیلن، پی وی سی (لوله پلیکا) و پلی اتیلن تشکیل می‌شوند. این لوله‌ها در دمای عادی محیط به‌صورت جامد هستند و با دریافت حرارت نرم می‌شوند. تفاوت ترموپلاستیک‌ها با ترموست‌ها در قابلیت تغییر شکل مجدد آن‌ها در صورت دریافت حرارت است.
انواع لوله پلاستیکی
جنس لوله‌های پلاستیکی از پلیمر است و این لوله‌ها بر اساس پلیمر سازنده به چند دسته تقسیم می‌شوند:
- پلی وينيل كلرايد PVC
این لوله‌ها پرکاربرد و درعین‌حال اشتعال‌پذیرند بنابراین نباید در معرض شعله آتش باشند. با اینکه این لوله‌ها اشتعال‌پذیرند اما همان نقطه‌ای که آتش گرفته می‌سوزد و شعله پخش نمی‌شود. این لوله‌ها برای دمای پایین نزدیک صفر و کمتر از آن نیز مناسب نیستند. همچنین با قرار گرفتن در معرض نور آفتاب کیفیت خود را از دست داده و شکننده می‌شوند. این نوع لوله پلاستیکی آبگرم و سرد را به خوبی عبور نمی دهد و ممکن است در طی زمان دچار مشکل شود.
- پلی وينيل كلرايدكلره CPVC
این لوله‌ها نسبت به نوع PVC مقاومت بیشتری در برابر گرما دارند و دچار پیچ‌خوردگی نمی‌شوند و در مقابل آتش نیز آن را گسترش نمی‌دهند و ضریب هدایت گرمایی کمتری دارند بنابراین اگر در معرض آتش یا گرمای شدیدی قرار بگیرند آن قسمت از لوله کاملاً دفرمه می‌شود. اما برای انتقال موادی که گرم هستند اما درجه حرارت قابل قبولی دارند مثل سیستم لوله‌کشی آب گرم مناسب هستند چراکه میزان رشد باکتری لریونلا نیز در آن‌ها بسیار پایین است و از این نظر بهداشتی هستند. همچنین میزان خوردگی نیز در آن‌ها کمتر است چون به خاطر ساختاری که دارند اکسیژن را عبور نمی‌دهند.
بااین‌حال این لوله‌ها برای مصارف کشاورزی مناسب نیستند چون علاوه بر اینکه تحمل نور آفتاب را برای طولانی مدت ندارند، در مقابل سم‌های حشره‌کش، قارچ‌کش و ضد موریانه تخریب می‌شوند. حتی روغن‌های خوراکی و گریس نیز می‌تواند باعث تخریب آن‌ها شود.
- پلی اتيلن PE
این نوع لوله پلاستیکی نیز مثل نوع CPVC ارتباط خوبی با روغن‌ها ندارد و اگر در معرض روغن‌های سیلیکونی یا گیاهی قرار بگیرد دچار خوردگی تنشی و ترک می‌شود. بااین‌حال کیفیت لوله‌های این دسته نیز با هم متفاوت است. لوله‌های PE نسبت به ضربه مقاوم هستند. برای خرید و لیست قیمت لوله پلی اتیلن کلیک کنید. خرید لوله پلی اتیلن
- پلی پروپيلن PP
این نوع پلاستیک از نوع ترموپلاستیک است یعنی هر بار حرارت دیدن باعث تغییر شکل آن‌ها می‌شود. یکی از موارد کاربرد آن‌ها در چمدان‌های مسافرتی است. این لوله‌ها در دو رنگ سفید و سبز وجود دارند. این لوله‌ها نیمه سخت و نیمه شفاف هستند و در مقابل حرارت، سایش و مواد شیمیایی مقاومت بالای دارند. یکی از رایج‌ترین کاربردهای آن‌ها در سیستم شوفاژ تهویه و حرارت مرکزی ساختمان‌ها و لوله‌کشی آب سردو گرم منازل است. برای خرید و لیست قیمت لوله پروپیلن کلیک کنید. قیمت لوله پروپیلن
- اكريلونيتريل بوتادين استايرن ABS
این نوع لوله شفاف و شیشه‌ای و سخت هستند. مقاومت بالایی در مقابل حرارت و فشار دارند. از این نوع پلاستیک به‌جز لوله‌سازی در ساخت ساعت، طلق و غیره نیز به کار می‌رود. این پلاستیک انعطاف ندارد، اما در برابر ترک خوردن و خزش و ضربه مقاوم است و حتی سایش را نیز تحمل می‌کند. بااین‌حال اگر دچار احتراق شود گازی که از آ تولید می‌شود خطرناک و حساسیت زاست.
- پلاستیک‌های مقاوم شده با الياف شيشه ای GRP
در بافت این نوع لوله‌ها الیاف شیشه ای یا فایبرگلاس به کار می‌رود که برای افزایش مقاومت لوله هستند. لوله پلاستیکی شفاف نیز در این دسته قرار می گیرد. به‌این‌ترتیب آن‌ها در برابر فشار به‌شدت مقاومند و قیمت بالایی دارند. این لوله‌های کامپوزیتی کاربردهای متنوعی در صنایع دارند. لوله‌های GRP در ساختار خود از الیاف کربن بهره می‌گیرند که این الیاف به اندازه فولاد سخت هستند و مقاومتی بسیار بالا دارند.
خواص لوله‌های پلاستیکی
مزایای لوله پلاستیکی بسته به ماده سازنده آن و کاربردی که دارد متفاوت است اما معمولا همه آن‌ها مزایای زیر را دارند:
- صاف بودن سطح جدار داخلی: سطح داخلی لوله‌های پلاستیکی فوق‌العاده صاف است تا جلوی رسوب و انسداد گرفته شود به همین دلیل از آن‌ها برای انتقال مواد شیمیایی و فاضلاب که امکان رسوب زیادی دارند استفاده می شود. ممکن است این مسئله پس از گذشت سالیان طولانی رخ دهد اما در مقایسه با سایر لوله‌ها مثل لوله‌های فلزی، خیلی دیرتر اتفاق می‌افتد.
- نارسایی حرارتی: لوله‌های پلاستیکی توانایی کمی در انتقال گرما دارند و این یک مزیت است مثلاً در لوله‌های فاضلاب باعث ته‌نشین نشدن مواد می‌شود. این لوله‌ها در مقابل گرما منبسط و نرم می‌شوند بنابراین نباید از محل‌هایی که در معرض گرماست عبور کنند. این موضوع در تأسیسات ساختمانی نیز مهم است چون ممکن است در اثر گرما دچار پیچ‌خوردگی و تاب شوند. به‌همین‌دلیل لوله‌های پلاستیکی نیاز به بست و نگهدارنده بیشتری دارند.
- نارسایی الکتریسته: پلاستیک‌ها هادی نیستند بنابراین وقتی زیر خاک یا درون سازه قرار می‌گیرند در معرض خوردگی‌های الکتروشیمیایی و گالوانیکی نیستند. برای خرید و لیست قیمت لوله گالوانیزه کلیک کنید. قیمت لوله گالوانیزه
- مقاومت نسبت به خوردگی و سایش: لوله‌های پلاستیکی در مقابل اسیدها، مایعات، گازهای خورنده و سایر مواد شیمیایی مقاومت دارند. میزان مقاومت آن‌ها به خوردگی نیز به جنس لوله، دما و ماده‌ای که از آن عبور می‌کند بستگی دارد. مثلاً لوله‌های پلاستیکی پلی اتیلن می‌توانند اسیدسولفوریک 70 درصد را تحمل کنند اما قدرت تحمل اسیدسولفوریک 95 درصد را ندارند. همچنین برخی لوله‌ها برای انتقال گاز در دمای مشخص بکار می‌روند و بیشتر از آن را نمی‌توانند تحمل کنند.
- چگالی پایین: بدیهی است که لوله پلاستیکی سبک است و از انواع لوله بتنی، فلزی، سیمانی و غیره وزن کمتری دارد. به‌این‌ترتیب حمل‌ونقل و نصب آن‌ها راحت‌تر است و نیاز به تجهیزات تخصصی ندارد.
- قابلیت اشتعال: لوله‌هایی با جنس مختلف رفتارهای متفاوتی در مقابل آتش دارند. معمولا این لوله‌ها اشتعال‌پذیرند و آتش باعث تجزیه ساختار آن‌ها می‌شود.
- ویژگی‌های مکانیکی: پلاستیک‌ها منعطف هستند، اما نسبت به ضربه و فشار مقاومت کمتری دارند. مقاومت آن‌ها با حرارت نیز پایین‌تر می‌آید. اما در این حالت مقاومت آن‌ها نسبت به ضربه بیشتر می‌شود.
- زنگ نزدن و مقاومت به عوامل محیطی: لوله‌های پلاستیکی در مقابل آب آسیب نمی‌بینند بنابراین برای محیط‌های مرطوب مناسب‌اند. همچنین برخی انواع آن‌ها که در مقابل اشعه ماوراءبنفش هم مقاوم هستند در برابر نور آفتاب و سایر نورها نیز دچار آسیب و شکنندگی نمی‌شوند.
کاربردهای لوله پلاستیکی
به دلیل کم بودن میزان ته‌نشین شدن و گرفتگی لوله‌های پلاستیکی در گذر زمان، از آن‌ها برای انتقال مواد متفاوتی استفاده می‌شود. لوله‌های پلاستیکی با توجه به جنس و ساختاری که دارند کاربردهای متفاوتی می‌توانند داشته باشند و برای انتقال مواد مختلفی استفاده شوند. اما آنچه بدیهی است از این لوله‌ها در سیستم‌های آب و فاضلاب، آبیاری در کشاورزی و صنعت، باغبانی، صنایع غذایی، داروسازی، صنایع شیمیایی و حتی از لوله پلی اتیلن برای انتقال نفت و گاز استفاده می‌شود.
مزایای لوله پلاستیکی
برخلاف لوله‌های فلزی، بتنی و غیره لوله پلاستیکی سبک و منعطف است است بنابراین حمل‌ونقل و نصب آن‌ها راحت است و می‌تواند به سرعت انجام شود. مشکل زنگ‌زدگی و پوسیدگی از بیرون نیز در آن‌ها وجود ندارد.
این لوله‌ها انواع مختلفی دارند که هرکدام ویژگی‌های خاصی را ارائه می‌کنند. به‌این‌ترتیب لوله‌های پلاستیکی در صنایع مختلف با کاربردهای مختلفی استفاده می‌شوند. این لوله‌ها در مقابل انواع مواد شیمیایی مختلف که به‌صورت گاز یا مایع هستند مقاومند و سطح داخلی آن‌ها دچار خوردگی یا تغییر نمی‌شود.
علاوه بر تنوع جنس و ساختار، لوله‌های پلاستیکی در ساختمان خود نیز تمایزاتی دارند مثلاً قطر خارجی این لوله‌ها در مقایسه با سایر انواع لوله کمتر است. برخی انواع لوله‌های پلاستیکی به دلیل صاف بودن شدید سطح داخلی آن‌ها باعث افت سرعت و فشار مایع یا گازی که درون آن‌ها در جریان است نمی‌شوند.
معایب لوله‌های پلاستیکی
اغلب لوله‌های پلاستیکی به خاطر ساختاری که دارند نسبت به سرما ضعیف هستند و در صورت قرار گرفتن در معرض سرما دچار شکنندگی می‌شوند. البته در مقابل گرما نیز مقاومت زیادی ندارند و غالبا دچار مشکل، تغییر شکل، نرم شدن و مواردی از این دست می‌شوند. لوله‌های پلاستیکی به دلیل ضخامت نسبتا کم و جنس پلاستیکی خود در مقابل فشارهای خارجی مقاومت کمی دارند. البته ممکن است انعطاف به خرج بدهند اما این میزان نیز محدودیتی دارد و مثل لوله‌های آهنی یا بتنی نمی‌توانند فشار و ضربه را تحمل کنند. برای خرید و لیست قیمت لوله بتنی کلیک کنید. قیمت لوله بتنی
جمع‌بندی
لوله‌های پلاستیکی دسته پرکاربردی از لوله‌ها هستند که از مواد مختلفی ساخته می‌شوند و هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. لوله‌های پلاستیکی نسبت به بسیاری از عوامل محیطی مقاوم هستند اما بسته به نوع و جنسی که دارند ممکن است گرما، مواد شیمیایی، آفتاب، روغن‌ها، فشار و ضربه باعث آسیب به آن‌ها شود. بااین‌حال به دلیل اینکه درصد رسوب در آن‌ها بسیار کم است برای انتقال مواد مختلفی به کار می‌روند و اگر خوب نگهداری شوند عمری بسیار طولانی دارند. این لوله‌ها منعطف هستند و مهم‌ترین مزیت آن‌ها وزن سبک و قابلیت نصب راحت آنهاست.
